LÀM ĂN VỚI TRUNG QUỐC - LỢI BẤT CẬP HẠI? (RFA)

Làm ăn với Trung Quốc –Lợi bất cập hại? (Bài 1)

RFA

18/09/209

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019114447.html

Bài 1: Xuất tiểu ngạch –Phá giá tại “sân nhà”

Mới đây, Bộ Công thương cho biết, kim ngạch xuất khẩu 8 tháng đầu năm của Việt Nam đạt 16,6 tỷ USD, giảm 7,2% so với cùng kỳ. Trong đó hầu hết các mặt hàng trong nhóm nông, lâm nghiệp, thủy sản có kim ngạch xuất khẩu giảm. Thủy sản giảm 2,6% và rau quả giảm 6%. Trong đó xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đạt 23,8 tỷ USD, giảm 2,5%.

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019114447.html/1.jpg/@@images/f6e878ff-d48e-4d6d-9fc6-b43adc85ab95.jpeg

Các thương lái gom hàng tại các hợ đầu mối để chuyển đến các cửa khẩu, xuất theo đường biên mậu sang TQ .  AFP

Thay đổi chính sách giữa dòng

Nguyên nhân xuất khẩu sang Trung Quốc (TQ) giảm một mặt, theo lý giải của Bộ Công thương là do tình hình kinh tế năm 2019 không khởi sắc vì thương chiến Mỹ-TQ đang leo thang, tuy nhiên mặt khác theo các doanh nghiệp (DN) Việt Nam là do nhiều mặt hàng Việt Nam chưa có giấy phép, nghĩa là Chính phủ chưa đàm phán với TQ để nhiều sản phẩm của VN được xuất chính ngạch sang thị trường TQ, mặc dù VN và TQ đã cùng tham gia ký kết Hiệp định ACFTA có hiệu lực từ năm 2010 với mức thuế quan giảm về 0% đối với 8.000 dòng sản phẩm hàng hóa (trong đó có nông sản).

Tuy vậy, các DN xuất khẩu Việt Nam phần đông cho rằng thời gian gần đây liên tiếp các mặt hàng xuất khẩu của VN đều bị “dội” lại và tồn kho do phía TQ thay đổi chính sách giữa dòng…

Ông Nguyễn Đình Tùng, CEO Vina T&T Group cho biết về tình hình hàng VN xuất sang TQ gần đây gặp khó, ông nói lý do trước tiên vì thương chiến Mỹ-Trung căng thẳng nên phía TQ phải có chính sách tăng tiêu thụ nội địa do đó TQ đưa ra thêm các quy định siết hàng nhập khẩu vào thị trường TQ và vì thế một số mặt hàng VN lâu nay đi đường tiểu ngạch bị ách tắc lại.

Xuất tiểu ngạch đơn giản giấy tờ, trước giờ không áp dụng vì cần lượng hàng cho dân TQ nên dễ dàng, giờ tăng cường tiêu thụ nội địa nên siết hàng nhập khẩu.

Ông đưa ví dụ với trái sầu riêng của Việt Nam. Trước nay sầu riêng VN có mặt ở thị trường TQ rất nhiều nhưng phần đông xuất theo đường tiểu ngạch. Giờ TQ đưa ra hàng rào kỹ thuật nên sầu riêng VN bị “dội”, nhiều tháng nay không xuất sang thị trường TQ được.

Các DN có tỷ trọng XK vào TQ lớn sẽ bị ảnh hưởng nhiều khi TQ siết trào cản kỹ thuật yêu cầu kiểm tra hàng hóa, kiểm dịch đi đúng mặt hàng TQ. Điều này khiến DN Việt bỡ ngỡ vì trước nay TQ là thị trường khá dễ, giờ phải đáp ứng nhiều nhu cầu giấy phép,  đòi hỏi, do đó phải cần thời gian.

Ông Nguyễn Việt Thắng, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, hiện là Chủ tịch Hội nghề cá Việt Nam cũng cho rằng từ nhiều năm nay TQ và VN dễ dãi chấp nhận cách làm ăn theo kiểu “truyền thống” nên nếu một bên tự ý bỏ kiểu làm ăn cũ, chuyển sang làm ăn mới, chắc chắn sẽ tạo ra những khó khăn nhất định. Ông nói:

TQ cố tình tạo ra hai luồng tiểu ngạch và chính ngạch nhưng vừa qua TQ yêu cầu chính ngạch nên tiểu ngạch gặp khó khăn. TQ & VN quen kiểu tiểu ngạch mấy chục năm qua và dân cũng quen. Một vài năm nay, thực hiện một số thủ tục, hàng rào kỹ thuật, đâu phải tự nhiên cái gì cũng nằm trong danh sách, nên rất nhiều (sản phẩm) cố tìm đường tiểu ngạch.

Với những lập luận nêu trên, nhìn lại thực tế, Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản cho biết trong tháng 8/2019 nhiều loại trái cây ở Tiền Giang bị rớt giá nặng nề như dưa hấu, dừa xiêm và thanh long. Nguyên nhân được Cục chế biến cho biết là do nhu cầu nhập khẩu TQ không ổn định. Gần đây TQ lại kiểm soát chặt chẽ vận chuyển ngay cả đường tiểu ngạch làm cho đầu ra của trái cây bấp bênh.

Cụ thể, dưa hấu VN trước nay nhập khẩu qua TQ tại cửa khẩu đều có lót rơm, nay Hải quan TQ không cho lót rơm mà yêu cầu dùng xốp lưới hoặc chất liệu không có sinh vật gây hại để bọc trái. Còn trái mít họ yêu cầu dùng giấy dai kraft để bọc hoặc bao bì là thùng giấy có in thông tin truy xuất nguồn gốc hoặc vải thiều phải đóng gói trong thùng xốp có in tem chìm.

Nhiều thay đổi “không ổn định” của TQ khiến doanh nghiệp VN không cập nhật thông tin nên chưa đáp ứng được, do đó phần đông rơi vào tình trạng khó khăn, ách tắc…

Dễ phá sản do thương lái

Không chỉ đưa ra nhiều quy định mới, mà trước đây, khi còn là thị trường dễ tính, nhiều DN VN cũng “vướng” nhiều “chiêu” trò của thương lái TQ, khiến không ít DN điêu đứng. Một phó giám đốc công ty thương mại tại TPHCM (không muốn nêu tên) từng kể: ngoài việc thương lái TQ ép giá khi DN VN gom hàng từ nông dân vào kho thì việc họ xuống tận vườn thu gom, trả giá, đặt cọc cho nông dân xong nhưng sau đó cao chạy xa bay cũng thường xảy ra. Ông kết luận, do đó nhiều DN phá sản vì “chơi” với thương lái TQ.

Đồng ý với ý kiến trên, ông Nguyễn Đình Tùng, CEO Vina T&T cũng cho biết thêm, lúc trước đơn vị ông cũng hay chọn phương án xuất tiểu ngạch, nghĩa là “chấp nhận” qua thương lái để sản phẩm được xuất, còn về mặt giá cả là do hai bên thương lượng. Tuy nhiên với cách làm này, yếu tố rủi ro rất cao nên đơn vị ông đã không còn “mặn” với thị trường TQ. Tuy nhiên ông cho biết kinh nghiệm:

Trước xuất đường tiểu ngạch, gửi hàng đến cửa khẩu thương lái TQ sang nhận hàng, nhiều người khi hàng đến cửa khẩu rồi thương lái mới định giá, rủi ro cao. Tùy thuộc hoàn toàn vào thương lái TQ.

TQ không phải thị trường DN ưu tiên, chỉ khoảng 10% suất sang TQ sau khi hàng hóa được xuất các thị trường Mỹ, Úc, Canada và tiêu thụ qua kênh nội địa.

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019114447.html/2.jpg/@@images/dda6e018-5b9b-4f45-9ee4-d3780aa32941.jpeg

Thương lái gom hàng tại chợ đầu mối chất lên xe tải chở đến các cửa khẩu Photo: RFA

Ông Nguyễn Đình Tùng cho rằng, chính vì làm ăn với thương lái TQ nên DN VN mới không quan tâm đến các chính sách thay đổi từ phía đối tác, dẫn đến hàng XK bị cấm cửa mà không biết lý do vì sao. Do đó ông đề nghị Bộ NN&PTNT VN cần học hỏi kinh nghiệm từ Thái Lan trong chiến lược phát triển nông nghiệp sản xuất-xuất khẩu.

Được biết, thời gian qua, ngoài các mặt hàng trái cây, hải sản Việt Nam gặp phải khó khăn với thương lái TQ thì hàng nông sản như củ sắn (khoai mì) cũng đang bấp bênh khi TQ siết nhập khẩu tiểu ngạch.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Lạng, Tổng thư ký Hiệp hội Sắn phân tích nguyên nhân khiến sắn, một trong 10 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của VN trong nhiều năm nay đang vướng khó khăn với thị trường TQ. Ông nói, việc xuất khẩu quá nhiều theo đường tiểu ngạch từ nhiều năm nay khiến rủi ro thị trường lớn hơn. Ông cho rằng chất lượng, tiêu chuẩn thấp trong khi chính sách giá không được kiểm soát cao khiến sản phẩm sắn của VN thường bị thương nhân TQ ép giá, kìm giá. Mặc khác các nhà xuất khẩu trong nước không liên kết, không đồng nhất về giá, thậm chí chấp nhận phá giá để xuất tiểu ngạch. Theo ông điều này là không nên.

“Phát triển tiểu ngạch lâu nay đang rất tốt do đường biên dài, nhiều cửa khẩu nhưng vừa rồi do kiểm soát chất lượng vì sắn là một trong những nguyên liệu thực phẩm của TQ nên họ yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc xuất xứ. Chính vậy, làm cho vấn đề giao thương, XNK biên mậu thay đổi. Trước đây dễ dàng. Thực tiễn giữa biên mậu và chính ngạch có nhiều cái không đồng đều về thuế quan và kiểm soát nên người ta kiểm soát chặt hơn nên việc giao thương hàng hóa khó khăn hơn.

Với những khó khăn trước mắt về hàng rào kỹ thuật từ phía TQ, nông, ngư dân Việt Nam sẽ làm gì để phá vỡ thế bế tắc trước thị trường TQ, trong bài tiếp theo chúng tôi sẽ phân tích vấn đề này.

*

*

Làm ăn với Trung Quốc – Lợi bất cập hại? (Bài 2)

RFA

18/09/2019

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019122430.html

Bài 2: Xuất khẩu chính ngạch – Mở cánh cửa hẹp

Khi hàng loạt hộ nông dân kêu cứu vì hàng nông, hải sản tồn kho vì thương lái Trung Quốc “bỏ chạy”, các địa phương, Hiệp hội mới lên tiếng kêu gọi các doanh nghiệp trong nước và các hội, đoàn thể vào cuộc giải cứu. Tuy nhiên, số lượng hàng nông sản tồn kho ngày một nhiều vì không chỉ đường biên mậu bị ứ đọng sản phẩm do Hải quan TQ đưa ra nhiều yêu cầu mới mà ngay cả đường chính ngạch cũng gặp khó khăn.

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019122430.html/4.jpg/@@images/09efa84a-280a-4016-947d-3a37ba020e7b.jpeg

Trái cây Việt Nam đã xuất khẩu sang các thị trường khó tính bằng đường chính ngạch. AFP

TQ siết nhập khẩu do…đâu?

Đứng ở góc độ kinh tế phân tích, chuyên gia Kinh tế-Tài chính Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu cho biết thêm lý do tại sao TQ gia tăng hàng rào kỹ thuật với hàng nhập khẩu từ đường biên mậu của Việt Nam. Theo ông, ngoài thương chiến Mỹ-Trung đang leo thang nên TQ đưa ra nhiều chế tài để kiểm tra khó khăn hơn hàng hóa theo đường biên mậu, tạo hàng rào thuế quan, kiểm soát chặt hơn để chặn những lô hàng từ VN sang TQ tại các cửa khẩu thì việc đồng nhân dân tệ mất giá cũng có thể là lý do của phía TQ.

Thêm vào đó, giá hàng xuất khẩu (XK) từ VN sang TQ trở nên đắt đỏ hơn vì đồng nhân dân tệ (NDT) mất giá rất mạnh lên đến 7,14NDT/ 1 USD tăng hơn 3% từ đầu năm đến giờ trong khi đồng VN giữ giá ổn định với USD nghĩa là VND tăng giá so với NDT hay ngược lại NDT giảm giá trị so với VND nên hàng XK của VN tính ra đồng NDT trở nên đắt đỏ hơn  do đó hàng VN XK sang TQ không những gặp rào cản kỹ thuật mà đặc biệt còn là do đồng NDT mất giá so với VND nên hàng hóa VN sang TQ trở nên đắt đỏ hơn nên đẩy người nông dân thường xuyên bán hàng sang TQ theo đường biên mậu gặp rất nhiều khó khăn. Đó là thực tế hiện tại.

Trong khi đó, trong một Hội thảo tìm giải pháp tháo gỡ xuất khẩu hàng sang TQ, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á, châu Phi (Bộ Công Thương) Lê Hoàng Oanh nhận định, Trung Quốc đã thay đổi trở thành thị trường khó tính. Nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao cấp, trong đó có hàng nông thủy sản đòi hỏi chất lượng cao, an toàn, mẫu mã đẹp. Tuy nhiên, các DN xuất khẩu Việt Nam vẫn coi Trung Quốc như chợ biên giới, dẫn đến việc hàng hóa xuất khẩu sang thị trường này vẫn đi bằng con đường tiểu ngạch và tùy tiện trong đóng gói bao bì, đệm lót, nhãn mác.

Tuy nhiên, với lập luận trên của Vụ trưởng Vụ thị trường Châu Á, châu Phi, cựu Bộ trưởng Bộ Thương mại Lê Văn Triết lại phân tích theo cách khác. Ông cho rằng nguyên tắc từ cổ chí kim về xuất khẩu là phải đi theo đường chính ngạch còn vấn đề nhập biên mậu chỉ là để thực hiện chính sách đối với người dân tộc ở miền biên giới, không phải cách nhập khẩu chính thức giữa các quốc gia. Tuy nhiên, Chính phủ Việt Nam đã mở rộng biên giới và Nhà nước không quản lý nổi nên mới xuất hiện cách thức tuồn hàng qua lại tại các cửa khẩu để kiếm chác lẫn nhau và đó hoàn toàn không phải là phương thức buôn bán chính thức.

Việt Nam có thời gian dài mở cửa khẩu biên giới thành cửa khẩu quốc tế, để các tỉnh kiểm soát xuất, nhập khẩu, rồi dần dần biến tiểu ngạch thành “chính ngạch”, đó là sai lầm hết sức lớn trong vấn đề quản lý của đất nước.

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019122430.html/6.jpg/@@images/6fdcc2c0-aa98-41ec-b23e-111a152078e5.jpeg

Mực VN xuất khẩu.  AFP

Đứng ở góc độ chuyên môn, ông Lê Văn Triết, nguyên Bộ trưởng Bộ thương mại khẳng định lại rằng, phương thức xuất tiểu ngạch, biên mậu giữa Việt Nam và TQ đã có hàng chục năm qua nhưng đó không phải là cách phù hợp hiện nay.

Đó là ngụy biện của TQ, nói một đường làm một nẻo, đưa giá lên cao để họ thu hút mang hàng tới, tất cả nông sản khác kể cả cao su và dùng nhiều mánh khóe khác (như không có nhu cầu, hải quan không cho hoặc trốn…). VN từ nhiều chục nay đều bị tình trạng đó nhưng do người VN bế tắc không có thương trường và không có nơi tiêu thụ, sản xuất vô tổ chức, nông dân tự phát thấy được giá nuôi, trồng cao nên theo, sẽ gặp nhiều trở ngại của TQ. Nhà nước từ nhiều chục năm nay nên chủ động khắc phục, thị trường thế giới rộng lớn chứ đâu phải chỉ có 1 tỷ 4 người tiêu dùng của TQ.

“Mất bò mới lo làm chuồng”

Với phân tích của mình, ông Triết cho rằng Việt Nam không nên dựa vào thị trường TQ:

Để cho nông dân tự phát thì càng ngày càng thiệt, lệ thuộc thị trường TQ, khó rút ra bãi lầy đó là bảo thủ, thủ cựu không dám nhìn rộng ra thế giới như thị trường Nga, EU, Mỹ… không dám thoát ra mớ lùng nhùng để dân bị sa lầy suốt hàng chục năm nay, đứng về mặt chính sách chung là Nhà nước chưa làm trọn trách nhiệm.

Ông cho rằng biên giới VN và TQ dài 1600km, trong thực tế từ nhiều chục năm nay có nhiều ý kiến khác nhau về việc tại sao VN lại mở 6 con đường lớn từ biên giới về Hà Nội? Ông nói chính điều đó đã vô hình trung hợp thức hóa việc xuất tiểu ngạch giữa Việt Nam và TQ, tạo cơ hội cho thương lái TQ sang mua hàng VN thông qua đường biên mậu và ngược lại. Do đó, ông Lê Văn Triết nhắc lại:

Xu hướng giảm buôn bán biên mậu để đi vào phương thức chính thức là cách đúng nhất để quản lý hàng hóa qua lại.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Lạng, Tổng thư ký Hiệp hội Sắn Việt Nam cũng đồng tình với cách lý giải trên, ông cũng cho rằng đã đến lúc VN cần mở rộng thị trường, hướng dẫn các DN chuyển đổi cách tư duy và hành động.

Phải định hướng vì thị trường người ta như vậy thì phải định hướng để xuất chính ngạch sang thị trường TQ. Các thị trường khác chưa có gì tác động và thay đổi gì cả”

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT), hiện nay Việt Nam có 9 loại quả tươi XK chính ngạch vào thị trường TQ gồm thanh long, dưa hấu, vải, nhãn, chuối, xoài, mít, chôm chôm và măng cụt.

Ông Nguyễn Quý Dương, Phó cục trưởng Cục bảo vệ thực vật Bộ NN&PTNT cho biết từ đầu tháng 5/2019 TQ đã bắt đầu thông báo siết chặt quy định với trái cây nhập khẩu cả đường chính ngạch lẫn tiểu ngạch. TQ yêu cầu sản phẩm để truy xuất nguồn gốc phải được cấp mã số vùng trồng và mã cơ sở đóng gói. Đây là hai yêu cầu cho hàng hóa xuất chính ngạch và Việt Nam đã có 1.300 mã số vùng trồng với trên 1.435 mã số cơ sở đóng gói được cấp phép. Hiện nay khó khăn nhất của DN Việt là một số loại trái cây vốn có lượng xuất khẩu lớn nhưng chưa được cấp phép XK chính ngạch sang TQ sẽ bị tắc nghẽn như sầu riêng, dừa…Sầu riêng mặt dù có mặt ở thị trường TQ rất nhiều từ trước nhưng phần đông đi theo đường tiểu ngạch, nay TQ siết giấy phép chính ngạch nên sầu riêng không thể xuất sang TQ nữa mà phải đợi Chính phủ đàm phán với TQ.

Riêng đối với mặt hàng gạo, DN XK phải có tên trong danh sách được phép XK thậm chí phía TQ sang kiểm tra thực tế cả DN XK lẫn nhà máy chế biến và vùng trồng lúa nên gạo vừa qua cũng vướng nhiều khó khăn XK mặc dù đi theo đường chính ngạch.

Hiện Bộ đã nộp hồ sơ cho sầu riêng và hy vọng vào năm 2020 sầu riêng VN sẽ được XK chính ngạch sang TQ.

Mới đây, ngày 13/9 Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh và Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường đã chủ trì hội nghị Phát triển xuất khẩu hàng hóa, nông thủy sang sang thị trường Trung Quốc. Hội nghị nhằm mục đích theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh là nhằm đánh giá tình hình, định hướng tổ chức lại sản xuất để đáp ứng đúng yêu cầu của TQ, góp phần tận dụng các lợi thế từ Hiệp định ACFTA và tháo gỡ khó khăn cho nông thủy sản xuất sang Trung Quốc trước tình hình xuất khẩu nông, thủy sản sang TQ suy giảm mạnh trong thời gian qua.

Theo Bộ Công thương TQ vẫn là thị trường lớn nhất của VN đối với nhóm hàng nông, thủy sản, bình quân chiếm 27% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước và chiếm 30% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa các loại sang thị trường này.

*

*

Làm ăn với Trung Quốc – Lợi bất cập hại? (Bài 3)

RFA

18/09/2019
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019133744.html

Bài 3: Tìm Lối ra cho thương hiệu Việt

Rõ ràng đã đến lúc Việt Nam không thể lệ thuộc chỉ vào thị trường Trung Quốc. Các mặt hàng nông lâm hải sản của Việt Nam phải chinh phục các thị trường khác để định hình thương hiệu Việt Nam. Đó cũng là lúc Chính phủ VN cần quản lý chặt hàng nhập khẩu –cánh cửa xuất-nhập khẩu phải được kiểm soát chặt từ lúc này để một mặt đưa sản phẩm Việt vào thị trường mới, mặt khác kiên quyết chống gian lận thương mại, bao gồm gian lận xuất xứ để tránh bị Mỹ và các đối tác thương mại trừng phạt…

https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/doing-business-with-china-more-harm-than-good-09182019133744.html/3.jpg/@@images/52a29751-7893-48f9-be30-bb453e83e5c1.jpeg

Tôm Việt Nam xuất khẩu sang nhiều thị trường thế giới . AFP

Chính phủ nên làm gì?

Để làm được điều đó, trước mắt theo chuyên gia Kinh tế-Tài chính Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, ông cho rằng Việt Nam cần điều chỉnh một vài biện pháp để tương thích với thị trường Trung Quốc (trước tiên) vì dù gì đây cũng là thị trường láng giềng, thuận lợi xuất khẩu hàng nông sản –một trong những mặt hàng đòi hỏi thời gian xuất khẩu ngắn hơn các mặt hàng khác. Do đó, ông có ý kiến rằng:

Dưới quan điểm tài chính, thì tôi nghĩ có lẽ đến lúc nào đó Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nên linh động hơn với giá trị đồng tiền nghĩa là trong tình trạng đồng nhân dân tệ (NDT) mất giá so với đô la và càng ngày càng mất giá tôi nghĩ đến cuối năm sẽ mất giá vài phần trăm thì đồng VN, để hỗ trợ người dân bán hàng sang TQ, phải để cho đồng VN trượt giá 1 vài phần trăm để bù trừ việc NDT mất giá . Bên cạnh đó, Chính phủ nên tìm lối thoát cho các nông dân VN bằng cách tìm thị trường mới.

Ông đưa ra ví dụ lạc quan như sản phẩm trái nhãn của VN vừa xuất sang thị trường Úc và được Úc hoan nghênh, vậy tại sao các mặt hàng trái cây khác của VN không xuất sang thị trường này mà phải chỉ bám vào thị trường TQ. Bên cạnh đó, ông cũng cho rằng, ngoài việc Chính phủ đàm phán để mở rộng thị trường thì nông dân cũng phải tìm lối thoát cho chính họ, nên chủ động hơn nếu không sẽ cứ loay hoay với xuất khẩu tiểu ngạch.

Tiểu thương vùng biên mậu xuất hàng sang TQ gặp rất nhiều rủi ro và rủi ro lớn nhất là rào cản kỹ thuật do TQ dựng lên họ không nắm cho nên khi hàng đưa sang cửa khẩu bị kiểm tra và gửi trả lại thì mới biết hàng không đạt tiêu chuẩn của TQ. Do đó Chính phủ nên thu gom hàng nông sản bán sang TQ qua các kênh phân phối giữa các quốc gia thay vì để tiểu thương dùng đường tiểu ngạch bán hàng sang TQ, mặc dầu đây là vấn đề không dễ.

Mở rộng thị trường, tìm hướng đi khác cho nông sản Việt là vấn đề Chính phủ cần làm ngay tại thời điểm này nếu không muốn các mặt hàng nông lâm, hải sản của VN bị tồn kho. Đó cũng là ý kiến của nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Lê Văn Triết. Ông còn cho rằng các Hiệp định thương mại song phương là rất tốt và đó chính là hướng đi mở ra cho nông dân VN.

Phải tạo điều kiện cho dân bước vào thị trường mới.

Ông đưa ra các đề nghị:

Có hai loại vấn đề, nhà nước lo thị trường và  chính sách, tiếp tục ký các hiệp định song phương xem xét vai trò của Nhà nước (Bộ thương mại, Công thương, Tham tán các nước) hướng dẫn thị trường khuyến khích trồng, nguyên vật liệu, cụ thể hóa tìm thêm thị trường mới, đàm phán, nghiên cứu thị trường và phổ biến cho người dân. Người dân phải được hướng dẫn, giáo dục và Nhà nước có biện pháp xử lý, có biện pháp uốn nắn, không nên nghe TQ nói, ào ào sản xuất, chạy theo lợi nhuận mà đổ vấy cho Nhà nước cũng không nên; cấm biên mậu, lực lượng thương lái, cửu vạn dọc biên giới để tuồn hàng sang TQ. Nhà nước phải định lại quy chế quản lý

Ông Nguyễn Việt Thắng, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, Chủ tịch Hội nghề cá cũng cho rằng trước những rủi ro liên tiếp mà bà con ngư dân phải gánh chịu vì thương lái thời gian gần đây, Hội nghề cá đã khuyến khích người dân tìm hiểu, lắng nghe và mạnh dạn đầu tư lớn để chuyển hướng sang xuất khẩu chính ngạch.

Khuyến khích đi chính ngạch an toàn hơn, tiểu ngạch thiếu an toàn rủi ro. Thay đổi thường xuyên là rủi ro của bà con và nhà nước cố gắng đàm phán và trao đổi, nhiều khó khăn ở thị trường TQ. Vẫn phải điều chỉnh dần, một số khó khăn. Hội khuyến khích kiến nghị đưa vào danh sách có ách tắc nhất định cục chế biến và phát triển thị trường, tìm nhiều thị trường khác chứ không phụ thuộc vào thị trường TQ. Kêu gọi các doanh nghiệp gắn kết tìm đường tiêu thụ cho bà con ngư dân. Nhiều DN có trách nhiệm, cùng tháo gỡ khó khăn, nông sản có lúc kêu gọi giải cứu mang tính chất tức thời. Tiêu thụ trong nội địa cũng là giải pháp tốt.

Nâng tầm thương hiệu

TS Nguyễn Văn Lạng, Tổng Thư ký Hiệp hội Sắn Việt Nam cho biết,

Hiệp hội kiến nghị Bộ NNPTNT đề nghị TQ đưa ra các yêu cầu cụ thể về tiêu chuẩn kỹ thuật, thống nhất chung quy ước ghi thông tin sản phẩm trên bao bì để thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc thực hiện cũng như kiểm tra, thông quan hàng hóa.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, nguyên Phó chủ tịch Hiệp hội chế biến xuất khẩu thủy sản cũng cho rằng, đã đến lúc Việt Nam cần hướng đến các tiêu chuẩn lớn hơn. Ông phân tích đối với ngành thủy sản của VN:

VN có 3 nhóm sản phẩm chính là tôm, cá tra và hàng hải sản. Tôm VN có tỉ lệ đáp ứng chỉ 50% công suất, cá tra 70% nhưng mặt hàng chế biến hải sản chỉ đáp ứng 20% nhưng chất lượng dở do lượng cá biển giảm nên phải chọn con đường làm giàu nguồn lợi hải sản bằng cách nuôi trồng. Mặt biển rộng 1 triệu km2, muốn canh tác biển phải làm bài bản đầu tư.

Ông đồng ý việc chứng nhận nguồn gốc xuất xứ sản phẩm rất quan trọng do đó sản phẩm của VN muốn xuất chính ngạch vào bất cứ thị trường khó tính nào cũng được nếu đầu tư, nâng tầm chất lượng từ khâu đầu đến khâu cuối. Và, để làm được điều đó Chính phủ cần phải có những chương trình đào tạo và hướng dẫn cho từng hộ sản xuất, kinh doanh từ cá thể đến sản xuất nhỏ và doanh nghiệp lớn.

Ông cho biết Hiệp hội nuôi trồng biển đang triển khai chương trình đào tạo và huấn luyện biến ngư dân thành công nhân làm các thao tác công nghiệp và người quản lý trại theo quy mô công nghiệp. Ông cho rằng, chỉ cần 2% (khoảng 1.000 hộ) trong số khoảng 50.000 hộ gia đình nuôi biển hiện nay tham gia chương trình này thì đến năm 2030, các ngư dân VN sẽ học được cách làm giàu bằng nuôi biển, không lệ thuộc vào bất cứ thị trường xuất khẩu nào như hiện nay. Tạo điều kiện cho ngư dân tham gia vào chuỗi giá trị bền vững.

Với lộ trình chuẩn bị toàn diện như vậy, theo ông Dũng, hàng thủy sản VN sẽ không bị bất cứ rào cản nào từ các thị trường khó tính, đặc biệt là thị trường Châu Âu khi trong tháng 6 vừa quan Việt Nam và EU đã ký Hiệp định thương mại tự do (EVFTA). Theo đánh giá của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Hiệp định EVFTA và EVIPA sẽ mở ra chân trời mới hợp tác rộng lớn và phát triển mạnh mẽ hơn giữa Việt Nam và EU.

Được biết, đối với xuất khẩu của Việt Nam, ngay khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Sau 07 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Đối với khoảng 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, EU cam kết dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%.

Như vậy, có thể nói gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn. Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong các hiệp định FTA đã được ký kết. Lợi ích này đặc biệt có ý nghĩa khi EU liên tục là một trong hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.